-o-o-o-o-o-O-o-o-o-o-o-



back to step 1

Step 5


OCCIDENTAL

DIE WELTSPRACHE



Einführung
samt Lehrkursus, Lesestücken,
Häufigkeitswörterverzeichnis u. a.

Beiträge von
E. Graber, K. Janotta, E. Pigal, J. Prorók,
A. Z. Ramstedt und E. v. Wahl
Herausgegeben von E. Pigal
durch die Hauptstelle der Occidental-Union
in Mauer bei Wien
3. Auflage

FRANCKH'SCHE VERLAGSHANDLUNG, STUTTGART



- 162 -

Repertorie del grammatica


Wiederholung der Sprachlehre
von K a r l   J a n o t t a ,   Kaltenleutgeben



      1. Pronunciation: In general quam in german; eu quam ö in german; y quam vocal=ü, quam consonant = j in german; c ante e, i, y = ts, in omni altri casi = k; g ante e, i, y = j frances, in omni altri causus = g in german; j quam in angles; q quam in german; s quam in frances; v quam in angles e romanic lingues; z = ds; zz = ts; chquam tsch in german, anc solmen quam sch in german (p. ex. machine), in paroles de grec origine quam k o kh = german ch (p. ex. archiepiscop, chronometre, monarchia); sh quam sch in german; l', n' sones mollat quam ll, n~ in hispan = lh, nh in portugues.
      2. Accentu tonic: Sur li vocal ante li ultim consonant: lingue international. Li finale del plurale -s e li finales -men e -um ne influentia li position del accentu: lingues, altrimen (= in altri maniere), maximum, herbarium. Li finales -bil, -ic, -im, -ul es ínaccentuat: respectabil, grammatica, laconic, ultim, regul. On posse scrir egal qual accentu grafic: é, è, ê etc, ma li accentu acut (é) es preferabil.
      3. Quantitá del vocales: Li vocales accentuat es long (""); ma si du consonantes secue, illi es curt (''): c"a"r, c'a'rr, p"o"se, p'o'sse; r"a"me, r'a'mme. Omni altri vocales es curt.
      4. Ortografie: On posse scrir in mult casus simplic o duplic consonantes (fonetic, respectivmen historic scrition): corespondentie o correspondentie, ocupation o occupation, diferentie o differentie; exceptet es li casus u li different scrition indica anc un different signification o pronunciation, quam demonstra li exemples in li paragraf 3.
      In paroles de grec orígine on posse scrir fonetic c, f, t, o historic ch, ph, th: cristian o christian, fotografar o photographar, reumatic o rheumatic, tema o thema.
      5. Articul: (definit) li, (índefinit) un.
      6. Declination per prepositiones de, a etc; de li = del, a li = al; finales del plurale -s: li formes, li amicos, li problemas; del formes, al formes, li formes.
      7. Adjectif e articul: resta sin accordation al substantive. Singular: li lingue international, plurale: li lingues international.

- 163 -

      8. Pronómines personal: yo (subject) - me (object), tu - te, il - le, illa - la, it -it, noi - nos, vu - vos, illi - les; (índefinit) on; (reflexiv) se; possessiv: mei, tui, sui, nostri, vostri, lori: ante substantives es plu bon li formes abreviat: mi, tu, su, nor, vor, lor.
      9. Numerales: Li numerales cardinal: 0 null, 1 un, 2 du, 3 tri, 4 quar (in derivates anc quadr-), 5 quin, 6 six, 7 set, 8 ot, 9 nin, 10 deci, 11 deciun, o undeci, 12 decidu, o dudeci, etc, 20 duant, 30 triant, 70 setant, 100 (un) cent, 200 ducent, 1 000 (un) mill, 2 000 dumill, 10 000 decimill, 100 000 centmill, 1 000 000 (un) million, 2 000 000 dumillion o du milliones, 1 000 000 000 (un) milliard, 1 000 000 000 000 (un) billion, 12 105 087 dudecimillion cetquinmill otantset.
      Li numerales ordinal per -esim: 4-m o (4) quadresim, 40-m o (40) quarantesim.
      Li numerales multiplicativ per -(u)plic: unuplic = simplic, duplic, triplic, quadruplic, quarantuplic, milluplic.
      Li numerales fractional: 1/1 un tot(al), 1/2 un demí, 1/3 un ters, 1/4 un quart; li altri per -esim: 1/5 un quinesim etc; 2/3 du ters, 11/22 undeci (o deciun) duantiduesims. Fractiones decimal: 3,14 tri tot deciquar centesim(s) o tri comma un quar; on mey usar por li fractiones decimal solmen li comma e ne li punctu, pro que it ja significa in li algerbra li multiplication. Por separar li númeres in gruppes de tri ciffres, on mey usar lacunes (interspacies), ma ne commas ni punctus.
      Li numerales collectiv: unité, pare; li altris per -en: trien, quadren, dudecen o dozen, quaranten.
      Li numerales iterativ: 3 x tri vez(es).       Li numerales distributiv per repetition con li conjunctione: Li soldates marcha quar e quar.
      Li clocca: Quel clocca it es? It es clocca ot. Ye quel clocca arriva li tren de vienna? Ye clocca deci premidi. Por evitar miscomprenses es preferibil user solmen li clocca de 24 hores, ja sufficent international: clocca dudeci = midí, clocca duant quar = minocte, 14 h 15 clocca quardeci e quindeci [minutes] = clocca du e un quart posmidí, 18 h 30 clocca deciot e triant = clocca six e demí posmidí.
      Li operaciones matematic:
      12 + 8 = 20 decidu plus (o anc e) ot es duant;
      20 - 8 = 12 duant minus ot es decidú;
      5 x 12 = 60 quin vez (o anc: quinuplic) dicidú es sixant;
      60 : 5 = 12 sixant sur quin es decidú;
      62 = 36 six (in) quadrat es triant six = six in duesim [potentie] es triant six;
      23=8 du in cub (o anc: in triesim [potentie]) es ot;
      \/ 36 = 6 radica quadratic (o: duesim radica) de triant six es six;
      \3/ 8 = 2 radica cubic de ot es due = triesim radica de ot es du.

- 164 -

      10. Nuanciant finales (desinentes) del nómines:
      -e general e eufonic, precipue por substantives, max sovente ínobligatori: german o germane, general o generale, form o forme, hom o home, cavall o cavalle; astre, teatre, foliage, servicie; adjectives: pie, varie.
      -i por adjectives, max sovente ínobligatori: german o germani, general o generali; dulci, imperatori, populari.
      -o sexu masculin: germano, amico, filio, cavallo; ma anc altri paroles secun li usu international: brutto, conto, fresco, lexico, tempo, torso.
      -a sexu feminin: germana, amica, filia, cavalla; ma anc altri paroles secun li usu international: aqua, barberia, boa, dogma, grammatica, liga, murmurada, politica, posta, problema, sculptura, sofa, systema, tara.
      -u abstract, neutri: li bellu, it es li idé de "bell", alquicos "bell". Anc li articul definit posse apparir in formes generic: (masculin) lo bell = li bello, (feminin) la bell = li bella, (neutri) lu bell=li bellu.
      11. Verb. - Exemple: amar, amant, amat; yo ama, yo amat, yo ha amat, yo va amar, yo mey amar, yo vell amar, ples amar, lass nos amar, yo es amat, yo esset amat, yo va esser amat, etc. - Regules: infinitive -r, participie presentic -[e]nt, participie perfectic -t, presente con vocalic finale (sammen li imperative), imperfect -t (quam li participie perfectic); conjugation analytic per auxiliares: preterit ha, futur va, optativ mey, conditionale vell, precarativ ples, hortativ lass; li passive per li verb auxiliari esser (presente es). - Altri exemples: constructer, constructent, constructet, yo constructe, yo [ha] constructet, yo va constructer; demolir, demolient, demolit, yo demoli. - Li verb es ínvariabil secun li persones e númeres: yo telefona, tu telefona, il telefona, noi telefona, vu telefona, li patre e li matre telefona.
      12. Derivation deverbal. Li verbe have ultra li radica du temas, li tema presentic e li tema perfectic. On obtene li radica per omission del finales -ar, -er, -ir del infinitive, p. ex.: am-ar, am-; cal-er, cal-; fin-ir, fin-. Per li radica e li suffixes ordinari (ples vider li paragraf 14) forma-se mult derivates, p. ex.: am-ore, cal-id, cal-ore, fin-al.
      Li tema presentic es obtenet per omission del final -r del infinitiv, ergo it es egal al presente. Al tema presentic es juntet li suffixes -bil, -da, -ment, -nt, -t (ples vider paragraf 14). Exemples: guverna-r, guverna-ment, guverna-nt, guverna-t; etablisse-r, etablisse-ment, etablisse-t; failli-r, falli-bil, falli-da, falli-ment.
      Li tema presentic posse esser usar anc por expresser un curt action, singulari: manca-r, un manca; move-r, un move.
      Li suffixes -ion, iv, -or, -ori, -oria, -ura es adjuntet al tema perfectic, quel on trova secun li regul de Wahl in li maniere secuent: On omisse li finale -er o -r:
      a) si li ultim littere es un vocal o li consonant mollat n', on adjunte -t;
      b) si li ultim littere es -d, -g o r, on muta it a -s;
      c) in omni altru casus li rest e li tema perfectic.
      Exemples ad a): ama-r, ama-t; fini-r, fini-t; distin'-er, distin'-t;
      ad b): mulg-er, muls; vide-er, vis; curr-er, curs;

- 165 -

      ad c): adopt-er, adopt; opin-er, opin; struct-er, struct. Ex illi es format li internacional paroles: amat-or, in-finit-iv, distin't-ion, vis-ion, e-muls-ion, ex-curs-ion, curs-iv, adopt-iv, opin-ion, in-struct-iv, de-struct-iv, con-struct-ion, struct-ura, etc., etc.
      Temas perfectic ínregulari existe che li verbes secuent: ceder, cess-ion; sider, sess-ion; mov-er, mot-ion, mot-or; sent-ir, sensori; tener, (re)tent-ion; venir, (inter)vent-ion; verter, vers-ion.
      Li tema perfectic posse esser usat in mult casus quam verbal substantiv o adjectif resultativ; tribu-er, tribu-t; flu-er, flu-t; devo-er, devot.
      13. Suffixes verbal:
      -a:
      a) provisar: coron, coronar; don, donar; linea, linear;
      b) usar un instrument: cisel, ciselar;
      c) secreer: sangue, sanguar
      d) acter quam: dómino, dominar;
      e) (de adjectives e participies) verbes factitiv: satur, saturar; vrescent, crescentar (= far crescer).
      -acha depreciation: musicar, musicachar.
      -ea status dynamic: flor, florear.
      -etta diminutiv-frequentativ: pezze, pezzettar.
      -ifica constatar quam, far tal: ident-ic, identificar (li suffix -ic desappari); ver, verificar.
      -ija devenir, far-se: rubi, rubijar.
      -isa far tal: electr-ic, electrisar (li suffix -ic sedappari); real, realisar.
      14. Suffixes nominal (formant substantives, adjectives, participies e numerales):
      -ach depreciation: libre, librach.
      -aci inclinat a: capir, capaci; trincar, trincaci.
      -ade multité, serie, contenida: bocca, boccade; colonne, colonnade; Jeremia, jeremiade.
      -age collectives (órdine): folie, foliage; tonn, tonnage; (de verbes) concretisation del activitá: ovrar, ovrage; passar, passage.
      -al general relation: musica, musical; nation, national; norm, normal.
      -al'a collectives depreciativ (sin órdine): cane, canal'a; ferre, ferral'a.
      -an apartenent a: Europa, europan.
      -ant decenes del númeres cardinal (compara paragraf 9): du = 2, duant = 20.
      -ard malin persones: dynamit, dynamitard; leccar, leccard.
      -ari confirm a servient a: element, elementari; sanitá, sanitari.
      -ario person caracterisat per exterior qualitá o officie: mission, missionario; million, millionario.
      -arium scientic collection: aqua, aquarium; vocabul, vocabularium.
      -astr de qualitá inferior: medico, medicastro.
      -at (con substantives) provisat per: talent, talentat.
      -atri simil a: blu, bluatri.

- 168 -

      -at[u] institution o situtation social o leyal, anc dignitá: celibo, celibat o celibatu; consul, consulat[u]; episcop, epicospat[u]; proletario, proletariat[u].
      -bil possibil, capabil (con li tema persentic, pl. vid. paragra. 12): ama-r, amabil; audi-r, audibil. Li verbes in -er muta e a i: crede-r, credibil; constructe-r, constructibil. Ti verbes queles in li tema perfectic muta li ultim consonant a s (pl. vid. paragr. 12), junte -ibil a ti tema: vid-er, visibil; immerg-er, immersi-ibil; ced-er, cess-ibil; sent-ir, sens-ibil.
      -da (con li tema presentic, ples comparar paragraf 12) duration: promenar, promena, promenada; faillir, failli, faillida;. li finale del i-temas es mutat a -i-, p. ex. currer, curre, currida; leer, lee, leida.
      -ell pri viventes "yun animal": leon, leonell; svin, svinell; pri coses max sovent "micri instrument" (suffix ínproductiv in ti signification): pistar, pistell; scalpar, scalpell.
      -en numerales collectiv (ples vider paragraf 9): deci, decen.
      -era, -ero person professional: lavar, lavera; magnetisar, magnetisero.
      -ería loc de profession: juvel, juvelería; librería.
      -eríe:
      a) profession, affere: vitre, vitreríe.
      b) maniere de action, caractere: coquett, coquetteríe; galant, galanteríe.
      -es inhabitant: China, chines; Genua, genues; Japan, japanes.
      -esc in maniere pregnant de: barbar, barbaresc; burla, burlesc; pictor, pictoresc; roman, romanesc.
      -esim numerales ordinal (ples vider paragraf 9): tri, triesim.
      -ess statu, qualitá: nobli, nobless.
      -essa dignitá feminin: abate, abatessa; prince, princessa.
      -ette diminuti, micri instrumentes: pince, pincette; statue, statuette.
      -ia loc, land: german, Germania; ne direct pos verbes, ma solmen per li adjective per -ori (pl. vid. in infra): dormir, dormitori, dormitoria; lavar, lavatori, lavatoria; sanar, sanatori, sanatoria.
      -ibil ples vider: -bil.
      -ic essent: heróe, heróic; medicina, medicinic.
      -ica, -ico;       per -ica nómines de scientes e artes: aviatica, fysica;
      per -ico li nómines de lor executores: aviatico, fysico.
      -id essent in statu de affection, move: caler, calid; fluer, fluid; timer, timid; valer, (in)valid; suffix ínproductiv, ne usabil por nov derivationes, usa con li radic verbal.
      -ida ples vider -da.
      -ie abstact conception: elegant, elegantie; malad, maladie; tyrann, tyrannie.
      -iera loc contenent: fasan, fasaniera; minie, miniera.
      -iere contenent: incre, incriere.
      -iero portant: rose, rosiero.
      -in provenient, fat de, consistent de: cristall, cristallin; mar, marin.

- 167 -

      -ion (con li tema perfectic) action, anc resultate e loc de it: reformar, reformat, reformation; repetir, repetit, repetition; instructer, instruc, instruction.
      -ism doctrina, social movement: social, socialism.
      -ist partisan, person occupat per: social, socialist; machine, machinist.
      -itá ples vider -tá.
      -ité ples vider -té.
      -ment (con li tema presentic) lu sam quam -quam, ma plu concretisant o plu sciential: testar, testament; nutrir, nutriment; etablisser, etablissement; mover, movement; de verbes finient per vocal   +er con li radica: arguer, argument; compleer, complement.
      -nd (con li tema presentic; suffix ínproductiv, ne usabil por nov formationes) a far: divide-r, dividend; summa-r, summand.
      -nt (con li tema presentic) participie presentic, ples vider paragrafes 11 e 12.
      -on person caracterisat per intern qualitá: fanfare, fanfaron; spiar, spion.
      -or (con li tema perfectic) actent person: reformator, repetitor, instructor (ples comparar li exemples sub -ion in supra).
      -ore statu de affecte, move: amar, amore; valer, valore; splender, splendore; (de adjectives) valore: grand, grandore
      -ori (con li tema perfectic) destinat a: propagar, propagat, propagatori; transir, transit, transitori; provider, provis-, provisori; ples vider anc in supra che li suffix -ia.
      -os rich in: gracie, gracios; pore, poros.
      -plic numerales multiplicativ (ples vider paragraf 9).
      -t (con li tema presentic) participie perfectic, ples vider li paragrafes 11 e 12.
      -tá qualitá: bon(i), bonitá o bontá; san, sanitá; pie (pl. vid. paragraf 10), pietá; varie, varietá.
      -té collectiv (totalité): (ente) homan, homanité; major (parte), majorité; socio, societé.
      -uor utensile, vase: lavar, lavuor; reservar, reservuor.
      -uplic in vice de -plic pos consonantes; ples comparar in supra -plic.
      -ura (con li tema perfectic) concretisat action: carricar, carricat, carricatura; posir, posit, positura; sculpter, sculpt-, sculptura.
      -ut exuberant: barb, barbut.
      Si in li derivation du syllabes con li sam vocal incontra se, li unesim syllabe posse esser eliminat (fenomen de contraction): artilleríe, artiller(i)ist=artillerist; religion, religi(on)os=religios; ples comparar anc -ifica e -isa in li paragraf 13.
      15. Li composition eveni direct o per li eufonic vocales juntiv -i o -o: postcart (de post + cart), uniform (de un- + i + form), ideogramm (de idé + o + gramm).
      Li composition per prepositiones es tre frequent: antechambre, avanmann, circumnavigar, deportation, exministre, exportar, international, transoceanic, vicepresident.

- 168 -

      16. Li adverbie es egal al adjective attributiv o es format per li finales -men (de adjectives), -li (de altri paroles): nullmen (=in null maniere) o noctli (in [li] nocte).
      17. Ordine de paroles: a) Li adjective attributiv posse star ante o pos li substantive: li lingue international = li international lingue. On prefer posir li curt adjectives avan e li long in detra.
      b) Li adverbies ne, tre e tro sta direct ante li parol concernet: Ne il ama la, ma yo; il ne ama, ma odia la; il ama ne la, ma li cuisina de illa. Paul tre lauda Anna, il mem tro lauda la.
      18. Prepositiones interrogativ direct e decisiv (it es queles postula li responses "yes" o "no") es max sovente introductet per esque o scrit anc esque (quel particul es anc usat in li índirect propositiones decisiv): Esque tu es in li teatre? Indirect: Yo questiona, esque tu es in li teatre. Ma on posse anc usar li inversion del subject e predicat: Es tu in li teatre?


-O-O-O-O-O-O-O-O-O-O-O-

525 = SOLRESOL = ..... .. .....

-O-O-O-O-O-O-O-O-O-O-O-

la sâ¯olresol redâ¯odo lala fasol la mâ¯isol !

La primera LAI imparcial - Die erste gerechte Welthilfssprache - The first equitable IAL - La première LAI équitable - A primeira LAI equitativa !




Page name: main.html -- -- Interlingue (Occidental) main on the site of La langue musicale universelle.
      La langue musicale universelle =
      ¡ Símbolo para una vida exenta de perdedores !
      Das Symbol für ein Leben ohne Verlierer!
      The symbol for a way of life without loser!
      Le symbol pour une vie exempte de perdant!
      O symbol para uma vida isenta de perdedores!
Last change 12Sep4 @ http://www.uniovi.es/solresol .
First publication 30Aug4 @ http://www.uniovi.es/solresol .
Contact :
solresol@gmx.net

URL: http://www.uniovi.es/solresol/ie/main.html
Author: François Comparot - 30Aug4